پروتز که با نام Prosthesis شناخته میشود یک اندام مصنوعی بوده که جایگزین قسمتی از بدن میشود که در اثر جراحات و آسیبها دچار قطع عضو شده و کارایی سابق خود را از دست داده است. به عبارت دیگر در پاسخ به این پرسش که پروتز چیست؟ میتوانیم بگوییم همان تکنولوژیای است که با به کارگیری آن، جایگزین بسیار خوبی برای اندام از دست رفتهی خود، خواهید یافت.
بنابراین حتی اگر بخشی از بدن خود را از دست دادهاید هنوز هم جای امیدواری وجود دارد و شما میتوانید با کمک پروتزها دوباره مانند قبل حرکات روزمرهی خود را بدون هیچ مشکلی و بدون نیاز به کمک از سوی دیگران، انجام دهید.
انواع پروتز
از آنجا که بحث اصلی در این مقاله، پاسخ به این سوال است که پروتز چیست، ضروری است تا اطلاعاتی را نیز دربارهی انواع آنها به دست آورید. البته توجه داشته باشید که برای دسته بندی این اندامهای مصنوعی، راههای مختلفی وجود دارد. ما در اولین دسته بندی میخواهیم آنها را از لحاظ فوقانی یا تحتانی بودن بررسی نماییم.
- پروتز فوقانی: این نوع اندام مصنوعی، پروتز دست، پروتز انگشت، پروتز آرنج و زیر آرنج و دیگر بخشهای فوقانی بدن را در برمیگیرد. این اندامهای مصنوعی معمولا وزن سبکی دارند و جنس اکثر آنها سیلیکون بوده که استحکام بسیار بالایی نیز دارد.
- پروتز تحتانی: این اندام مصنوعی، به افرادی که اندامهای تحتانی خود را از دست دادهاند، امکان بازسازی و استفاده از بخش از دست رفتهی بدن را میدهد. معمولا این پروتزها وظیفهی حمل وزن بدن را داشته و از این رو از مواد محکم و مقاومی مانند کربن و سیلیکون در ساخت آنها استفاده میشود. پروتز زانو از جمله پروتز زیر زانو و پروتز بالای زانو، پروتزهای مفصل پا و انگشتان پا همگی نوعی پروتز اندام تحتانی به شمار میرود.
دسته بندی دیگری نیز برای اندامهای مصنوعی وجود دارد که میتوان براساس کارایی و کاربرد آنها را جدا کرد.
- پروتزهای مایوالکتریک: این پروتزها از برجستهترین پیشرفتهای بشر در زمینهی اندام مصنوعی به شمار میروند. همچنین به علت شباهت فراوان این پروتزها به حرکات طبیعی اندام بدن، به فرد امکان انجام وظایف روزمره و فعالیتهای گوناگون را با انعطاف پذیری بسیار بالایی میدهند. این نوع پروتز از فناوریهای پیشرفته مایوالکتریک بهره میبرد که توسط الکتریسیته کنترل میشود.
- پروتز مکانیکی: پروتزهای مکانیکی، پروتزهایی هستند که از ساختارها و قطعات مکانیکی برای ایجاد حرکت و عملکرد مشابه اندام طبیعی انسان استفاده میکنند. این نوع پروتزها معمولاً شامل مفصلها و قطعات حرکتی هستند که با به کارگیری قدرت انسان (به عنوان مثال، با حرکت عضلات) یا قدرت مکانیکی (به عنوان مثال، با استفاده از ریشه هیدرولیک یا پنوماتیک) حرکت میکنند.
- پروتز زیبایی: پروتزهای زیبایی برخلاف پروتزهای الکتریکی و مکانیکی، قابلیت انجام هیچگونه عملکردی را نداشته و عمدتا برای حفظ زیبایی و ظاهر افراد طراحی میشود. در واقع اگر به بازگردانی کارایی بخش از دست رفتهی خود نیاز دارید، پروتزهای زیبایی گزینهی مناسبی برایتان نمیباشند. اما اگر نیاز به بازسازی ظاهر خود دارید میتوانید از انواع پروتزهای زیبایی مانند پروتز گوش، پروتز چشم، پروتز سینه و مو و یا حتی پروتز دست و پا استفاده نمایید.
بخشهای مختلف پروتز
یک پروتز معمولاً از بخشهای مختلفی تشکیل شده است، که هرکدام وظایف خاصی را برعهده دارند.
- سوکت (Socket):سوکت قسمتی است که به اندام مصنوعی متصل شده و بر روی بدن قرار میگیرد. این بخش از پروتز به طور مستقیم به باقی ماندهی بدن فرد متصل شده و وظیفهی انتقال حرکات و فشار به پروتز را دارد. به دلیل اینکه این بخش با بدن فرد در تماس است، معمولاً در ساخت آن از مواد نرم و پوستمانند برای راحتی و انطباق با بدن استفاده میشود.
- قاب (Frame):قاب پروتز معمولاً از جنسهای مقاوم مانند آلومینیوم یا فایبر گلاس ساخته میشود. این بخش به عنوان اسکلت اصلی پروتز عمل میکند و استحکام پروتز را تعیین میکند.
- مفصل (Joint): مفصل یک بخش مهم است که از مواد مقاوم و همزمان انعطافپذیر مثل فلزات سبک یا پلاستیکهای مقاوم ساخته میشود. این بخش به پروتز امکان حرکت و انعطاف را میدهد و معمولاً در نقاط استراتژیک مانند زانو یا آرنج قرار میگیرد.
به طور کلی هرکدام از این بخشها با همکاری و هماهنگی باقی اجزاء، برای ایجاد یک پروتز کامل و کارآمد که به نیازهای فردی پاسخ دهد، به کار میروند.
امیدواریم با دانستن اینکه پروتز چیست و چه کاراییهایی دارد، بتوانید با آگاهی بیشتری انتخاب کنید که آیا این اندامهای مصنوعی برای شما مناسب هستند یا خیر. در ضمن شما میتوانید با مراجعه به کلینیک ارتوپدی فنی و سلامت پا معروف، اطلاعات بیشتری را از سوی دکتر متخصص دریافت نمایید.
